Bu Böyledir

“Bu dünya hayatı ancak bir eğlence ve oyundan ibarettir. Ahiret yurduna gelince, işte gerçek hayat odur. Keşke bilselerdi!” (Ankebut, 29/64)

Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Mustafa Kutlu, özellikle Türk insanını anlattığı hikâyeleri ile tanınır. Deneme ve inceleme türünde de birçok eseri olan yazarın bir de “Yıldız Tozu” isimli bir çocuk kitabı bulunmaktadır.

Mustafa Kutlu, hikâyelerinde toplumun köklerine inerek değerlerine vurgu yapar. Bir toplumu anlayabilmek için o toplumu etkileyen değerlere bakmak gerektiğini düşünür. Eserlerinde insan ilişkilerini anlatırken çarpık ilişkilere, uygunsuz sahnelere yer vermeden nasıl güzel hikâye yazılabileceğini en güzel şekilde gösterir. Kullandığı dilde sembolik bir anlatım vardır. İç konuşmalara, geri dönüşlere sıkça yer verir.

Mustafa Kutlu’nun eserlerini okurken kişi kendini hikâyenin içindeki kahramanlardan biri gibi görür. Tasvir ettiği her şey o kadar gerçekçidir ki kişinin gözü önünde anlatılanlar canlanır hatta tasvirde yer verip anlatmadıklarını da okuyucu hissedebilir. Bu kadar etkileyici tasvirler yapabilmesinde, resme olan ilgi ve alakasının etkili olduğunu düşünebiliriz. Mustafa Kutlu’nun sinemaya, televizyona karşı da büyük bir ilgisi vardır. Televizyonda birçok projede yer almış, senaryolar yazmış, eserlerinden Uzun Hikâye’nin filmi çekilmiştir.

Mustafa Kutlu, hikâyelerinde sade, açık, anlaşılır bir dil kullanır ancak o sadeliğin ardında hikmet dolu ifadeler yer alır. Sizlere bu yazımda kısa ama bir o kadar da hikmet dolu hikâyelerinden biri olan Bu Böyledir‘i anlatmak istedim. Hikâye “Bu Böyledir, Bahtımın Yıldızı, Süleyman’ın Seçimi, Red Cephesi, Manifatura, Kahkaha Çiçeği, Su Sesi, Son” isimli sekiz bölümden oluşmaktadır.

Hikâye, kitabın ana kahramanı olan Süleyman Koç’un kim olduğunun anlatıldığı “Bu Böyledir” bölümü ile başlar. Süleyman bir gün ailesiyle Lunapark’a gider. Lunapark’ın neon ışıklarının da etkisiyle orada bulunduğu sürede geçmişe dair git geller yaşayan Süleyman, bu dünyanın gerçekliğini sorgular. “Bahtımın Yıldızı” bölümünde Süleyman’ın eşi Zinnure’nin gençlik yılları, heyecanları, Süleyman’la evlenmesi anlatılır. “Süleyman’ın Seçimi” Lunapark’ta dolaşırken felsefe hocası Şinasi Bey’e rastlaması ve Süleyman’ın geçmişte memurluğu seçme nedeninin anlatıldığı bölümdür. “Red Cephesi” bölümünde Süleyman’ın hocası Hafız Yaşar anlatılır. Hafız Yaşar, yorgancılık yaptığı dükkânını şehirleşmeye karşı korumaya çalışır ve çiçekleriyle konuşur, onlara besmeleyle dokunur.

“Manifatura” Süleyman’ın manifatura dükkânı olan dayısı Rafet’in dükkânını büyütme hayallerinin, kendini dünya işlerine kaptırmasının ve gün sonunda gelen ölümünün anlatıldığı bölümdür. “Kahkaha Çiçeği” bölümünde Süleyman’ın felsefe hocası olan Şinasi Bey’in kendi sorunlarını çözemeyen biri olması anlatılır. “Su Sesi” bölümünde Süleyman’la aynı yerde yaşayan Zabıt Kâtibi Sabahat’ın dünyaya bakışı ve toplum içindeki yeri anlatılır.

“Son” bölümünde, ilk bölüm olan “Bu Böyledir” ile bağlantı kurularak Süleyman ve ailesinin Lunapark’tan çıkma çabaları anlatılmaktadır. Lunapark’ta yapılan eşya piyangosu çekilişine katılan Zinnure, çok istediği fırını çekilişte kazanır fakat Lunapark’tan çıkış yolunu ararken kazandıkları hediye onlara yük olur, çıkışı bulamazlar.

Kuran’a göre insan için aldatıcı, gelip geçici bir yer olan dünya, tasavvufta da insanı Allah’tan uzaklaştıran maddi manevi her şeydir. Yazar ise insanı aldatan, gaflete düşüren dünyanın karşılığı olarak Lunapark metaforunu kullanmıştır. Lunapark insanları kendine çeken, oyalayarak onlara geçici mutluluklar veren dünyayı temsil eder. Dünya oyun yeri mi yoksa gerçek bir yer midir sorusu hikâye boyunca Süleyman’ın zihnini kurcalar ve iç hesaplaşmalar yaşar.

Süleyman, Yorgancı Hafız Yusuf’tan aldığı hafızlık eğitimini yarıda bırakarak banka memuru olmayı tercih etmiştir. Manevi hayat ile maddi hayat arasında yaptığı seçim onu bankaya yani maddi hayata yönlendirmiştir. Hikâyenin sonunda seçiminden duyduğu pişmanlığını dile getirmektedir. Eserde maddi hayatı temsil eden Lunapark ve banka karşısında, manevi hayatı temsil eden camii ve yorgancı dükkânı bulunmaktadır. Maneviyatın sembolü olan cami, cemaatinin çoğunu yitiren tenha bir mekân olarak yer alır. Daha çok mal, mülk, para kazanma hırsıyla yola kendini kaptıran insanların camiden uzaklaşmasına karşın Hafız Yaşar, dik duruşundan hiçbir şey kaybetmemiştir. Hafız, modern dünyanın dayattıklarına karşı direnmektedir. Öyle ki yorgancı dükkânına elektrik bağlatmayı dahi kabul etmemiştir. Hafız maneviyatıyla, geleneğe, değerlere sahip çıkmasıyla hem dükkânının hem mahallenin koruyucusudur adeta.

Hafız, Süleyman’a, Lunapark’ın ışıltısına aldanmaması, maneviyatını kaybetmemesi için nasihat eder:

“(…) Bak, diyorum Süleyman; hafızlık geçim yolu değil. Para ile Kur’an-ı Kerîm okunmaz. Bunu kulağına küpe et. Olur, diyor Süleyman. Kur’ân-ı Kerim’i okudukça o senin gören gözün, duyan kulağın olur, unutma. Unutmam, diyor Süleyman. Dağa taşa bakarsın, şu gördüğün çiçeklere, sokaktan geçen adamlara, her şeye. Bu çiçek neler söylüyor, bu adam nereye gidiyor, bu taşı buraya niçin koymuşlar, hep anlarsın. Gece ile gündüz, uyku ile uyanıklık, hayatla ölüm birleşir. Dünyada niçin varsın, anlarsın. Okudukça açılırsın. Açılırsın ne demek? Ayakbağı olan şeylerden kurtulursun bir, bir. Hafiflersin ne demek? Biri sana ağır söz söyler, biri sana ağır bir yük yükler, biri seni över de göklere çıkarır, biri sana mâni olmak ister, biri seni çekip götürmeye çalışır, biri önüne engeller yığar, bir başkası para yığar, biri der ki aç kalırsın, biri der ki yapamazsın, biri der ki olmaz, imkânsız. Bütün bunları aşarsın, anlıyor musun?”.

Gerçek dünyanın farkında olan ve Süleyman’a da o gerçekliği fark ettirmeye çalışan Yorgancı Hafız Yaşar…

Geçici dünyaya, Lunapark’a aldanıp yitip giden Süleyman ve etrafındakiler…

Dünya hayatı böyledir. Lunapark’a benzeyen bu dünyada, bir oyunun içinde olmak ve oyundayken dünyanın gelip geçiciliği karşısında gerçeği bulmak zordur çünkü bu geçici dünya ışıklarıyla, eğlencesiyle insanı cezbeden bir yerdir.

Gerçekliğin ve geçiciliğin karşısında herkes seçiminin sonuçlarını yaşayacaktır. Bu Böyledir!

Sümeyra Yıldız Gökçe