İslam Âlimlerine Göre Çocuğun Gelişim Dönemleri

Hayat, dünya ve ahiret hayatı olmak üzere iki kısımdır. İslam dini ikincisini birincisinin devamı olarak ele alarak insan ömrünü de doğum öncesinden başlayarak çocukluk, erginlik, yetişkinlik, olgunluk ve yaşlılık şeklinde safha safha, fakat bir zincirin halkaları şeklinde bütün olarak ele alır. Çocuk terbiyesini, gelişimini, eğitimini çok önemseyen İslam âlimleri, çocukluk dönemi üzerinde yaptıkları çalışmalar neticesinde, bu evreyi 3 aşamada değerlendirmişlerdir.

1- Tufulet (Bebeklik Dönemi, 0-3 yaş)

“Arapçada “tıfl” kelimesinin Türkçe karşılığı “bebek” anlamına gelen tufulet dönemi doğumla başlar, sütten kesilme dönemine kadar devam eder.

İslam alimlerinin bu dönem için anne ve babalara tavsiyeleri şöyledir;

• Anlamı dinimizce güzel bir isim bulmak ve bebeğe o ismi vermek
• Bebeğin cinsiyeti erkek ise sünnet ettirmek
• Helal süt ile bebeği beslemek/helal gıda ile beslemek.”

Bu dönem, sevgi ve güleryüzün çocuklardan hiç esirgenmemesi gereken, merhametle ve Allah’ın emanetini koruma bilinciyle her türlü zararlı ortamdan (olumsuz örneklerin bulunacağı mekanlardan, arkadaşlıklardan, kişilerden ve dijital ekrandan) uzak tutarak geçirilmesi gereken hassas bir dönemdir. Ayrıca çocuğun bakımı ile daha çok meşgul olan annenin huzur ve sükunet içinde olması, bebeğin sağlıklı büyümesi için çok önemlidir.

2- Sabavet (Küçük Çocukluk Dönemi, 3-6 yaş)

“Daha çok kırsal alanlarda halk arasında kullanılmaya devam eden “sabi” kelimesi “çocuk” anlamına gelir. Süt emme dönemi bitmiş ama eğitim görecek duruma gelmemiş bu çocuklara, ön hazırlık amaçlı temel beceriler kazandırılır.

İslam âlimleri bu evrede, çocukları bilgi ile boğmak yerine güzel edeb ve ahlakın kazandırılması üzerinde durmuştur. Dinî eğitime yönelik sevdirici alıştırmalar yapılabilir. Değerler eğitimi etkinlikleri ile karakter gelişimi desteklenebilir.”

Günümüz dünyasında okul öncesi eğitimin başladığı bu süreç, aynı zamanda çocukların ben merkezli olduğu, birey olma yolunda inatçılık davranışlarının sıklıkla gözlemlendiği, empati becerisinin henüz oluşmadığı bir dönemdir. Çocuğun duygularının gelişimi desteklenmelidir.

3- Mümeyyiz (İleri Çocukluk Dönemi)

7 yaştan ergenliğe kadar olan evredir. Artık sabi değildir. İyiyi kötüden ayırabilecek yaşta olan çocuğa mümeyyiz denir. Doğru ve yanlışı fark etmeye başlamıştır ancak dinen henüz sorumlu değildir. İyi ve doğru olanı seçmesi yönünde tavsiye ve telkinlerin bolca yapılması gereken bir dönemdir. Büyüklerin duygu ve düşüncelerini anlamaya başlamıştır. Öz bakım becerileri gelişmiştir. Odasındaki eşyaların düzenini sağlayabilir. Ödev ve sorumluluk bilinci gelişir. Bazı dini vazifeler ve ahlaki yükümlülüklerin öğretilmesi gerekir. “Ergen olmadan önce ilim öğretilmelidir. Bu evrede ahlaksızlığa ya da kötü bir alışkanlığa sebebiyet vermemek için anne ve babalar, güzel ahlak ve haya duygusunu öğretmelidir.

İslam geleneğine göre ergenlik öncesinde çocuğa çok yemenin kötü bir şey olduğu, edepli ve az yemenin iyi bir şey olduğu anlatılmalıdır. Yemekten önce ve sonra el yıkamanın sünnet olduğu öğretilmeli, yemeğe besmele ile başlanması gerektiği anlatılmalıdır. Yeme içme kadar önemli olan bir diğer konuda giyim kuşam olmakla beraber günümüzün en büyük sorunu olan israftan kaçınılmalıdır. Pahalı ve marka kıyafet takıntısından uzak, sade ve bütçeye uygun kıyafet giyim sevdirilmelidir. Hayasızlığı ve taşkınlığı arttıracak şarkıları dinletmemeli bunun yerine dinî hikayeler anlatmalı ya da ilahiler dinletilerek musiki kulağı geliştirilmelidir.” Musikinin ruhsal terapi etkisinin olduğu unutulmamalıdır.

Ne üzücüdür ki bugün yukarıda bahsettiğimiz 3 dönem âdeta unutulmuş, ergenlik sürecinde çocukluktan çıkıp bir anda boyu büyüyen, davranışları bakımından aileyi şaşkına uğratan çocuklarla karşı karşıya kalınmakta ve geç kalınmış bir tedavi/çözüm arayışına girilmektedir.

Son Söz

Çocuk terbiyesi evlendiğiniz anda başlar. Kendi ruhunu terbiye ile meşgul olan bir anne babanın gölgesinde büyüyen çocuk toprağa ekilmiş iyi bir tohumdur. Kendi hal ve hareketlerimizi kontrol etmemiz, iyi davranışlar içinde bulunmamız, nefsimizi terbiye gayretinde bulunmamız çocuğun görerek öğrenmesi açısında iyi bir temsil ve terbiye metodu olacaktır.

Vesselam.

Esra Erken Güney