Kaptan Paşa Camii

Caminin kitabesinden de anlaşılacağı üzere Kaptan Paşa Camii’ni Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa yaptırmış. Paşa 1832 yılında dünyaya gelmiştir. II. Abdülhamid döneminde Bahriye Nazırlığı (Osmanlı Donanmasından sorumlu bakanlık) görevinde bulunmuş. Babası Bozcaadalı Piyale Hüseyin Paşa 1853 yılında meydana gelen Sinop baskınında şehit olmuş. Hasan Hüsnü Paşa 1867 yılında miralay, 1877 yılında ise Donanma Komutanı olmuş. 1880 tarihinde Bahriye Nazırlığına atanmış. Yirmi üç yıl Bahriye Nazırlığı görevinde bulunarak bu görevi en uzun süre yerine getiren bakanmış.

Kaptan Paşa’nın damadı Osman Paşa’dır. Osman Paşa Japonya açıklarında 1890 yılında kayalıklara çarparak batan Ertuğrul Fırkateyni’nin komutanıdır.

Kaptan Hasan Hüsnü Paşa 27 Temmuz 1903 tarihinde vefat etmiş. Kabri Eyüpsultan’da bulunan kendi adını taşıyan kütüphanesinin karşısındaki türbesinde bulunmaktadır. Türbe 1999 yılında aslına uygun olarak restore edilmiştir.

Kaptan Paşa Camii; Büyük İskele Camii, Cevri Kalfa Camii, Hacı Mahmud Ağa Camii olarak da bilinmektedir.

Şimdi de hep beraber Kaptan Paşa Camii’ni nasıl bulduğumuza ve oraya nasıl ulaştığımıza bir bakalım isterseniz.

22 Kasım 2024’te tez çalışması yaparken çalıştığım yazma eserin* 125 [184] nolu sayfasında “91- Kapdan Pâşâ Câmi‘i (Eyyûb’de)” yazısıyla karşılaşmış merakla camiyi araştırmak, yerini öğrenmek için internete girip camiyi adı ile taramaya başlamıştım. Ekranda gördüğüm cami ve kitabesi beni adeta büyüledi. Yazının görsel güzelliği, harflerin hareketliliği ve caminin diğer alışılagelmiş camilere göre daha farklı oluşu, giriş kapısına merdivenlerle çıkılarak ikinci kata ulaşılması, ekrandan gördüğüm kadarıyla çok güzel ve ilginçti. İkinci kata merdivenle çıkılarak ulaşılan başka camiler de görmüştüm ancak bu daha farklıydı. Bu camiye gitmeli kitabesini ve kendisini fotoğraflayarak mutlaka çalışmalıydım. (*Ahmed Cemaleddin Sindel’in el yazma risalesi “İstanbul’daki Cami Kapılarında Yazılı İnşa Tarihleri – İstanbul’da Mevcut Câmi, Çeşme ve Sebillerin Tarihleri ve Bânîleri)

Nihayet 20 Eylül 2025 Cumartesi günü Eyüp’e Kaptan Paşa Camii’ne gitmek için yola revan oldum.

Tıpkı fotoğrafta gördüğüm gibi, caminin en dikkat çekici yönü iki taraftan merdivenlerle ikinci kata çıkılıp caminin giriş kapısına ulaşılması ve kitabesiydi. Hem cami hem kitabesi çok hoş gözüküyordu. Kitabe epey yukarda olduğundan okuma şansımız yoktu tabi. Hemen kitabenin ve caminin fotoğraflarını çektim. Sonra etrafını keşfe çıktım.

Caminin giriş kapısının sol tarafında abdest almak için şadırvan vardı. Ancak sonradan yapıldığı anlaşılan şadırvanda herhangi bir kitabe gözükmüyordu. Sağ tarafta ise bir çeşme ve küçük bir kitabesi vardı. Arka tarafında da güzel bir park bulunuyordu. Ayrıca sahil tarafında da park vardı. Cami adeta diğer yapılardan soyutlanmış gibi tek başına duruyordu. Üç tarafı parkla çevriliydi. İçine girerek iki rekât mescit namazı kılmak ve içini temaşa etmek istedim ancak kapı kilitli olduğu için giremedim. Orada bulunan vatandaşlardan biri caminin açık olmadığını söyledi. Haber üzücüydü, caminin içini göremeyecektik.

Tüm işimi bitirdiğimde, caminin sahil tarafındaki parkın yol kenarında iki tane lokma arabası durduğunu fark ettim. Biri lokma dağıtmaya başlamıştı, diğeri de hazırlık aşamasındaydı. Çocukluğum İzmir Urla’da geçti. Urla’da mübarek gün ve gecelerde veya birisinin bir yakını vefat ettiğinde, vefatının kırkında veya vefatının sene-i devriyesinde hep hayır için lokma dökülür. Urla’da hayır için lokma dağıtmaya “lokma dökmek” denir. Çocukluğumda komşularımız kendi elleriyle yapardı lokmayı ve komşulara dağıtırlardı. Lokmanın üstüne toz şeker serpilir veya toz şekere batırılır yenirdi. Şerbetli lokmalar daha sonraki yıllarda yaygınlaştı. Lokmaya toz şekeri serpip yemek o kadar lezzetli oluyordu ki. Hala bazen lokmayı şerbetsiz alır üstüne toz şeker serperim. Ben bir türlü lokmanın bu güzel kıvamını tutturamayanlardanım.

Geçmişten sıyrılarak ikram edilen lokmayı aldım. Sahile karşı banka oturarak ve geçmişi yad ederek lokmayı yedim ve hayır sahibine Fatiha okudum. Kaptan Paşa Camii’nde namaz kılamadığım için Eyüp Sultan Camii’ne gitmeye karar verdim. Cülus yolundan giderken yol üzerinde bulunan Mihrişah Valide Sultan Türbesini ziyaret edip öğlen namazını cemaatle Eyüp Sultan Camii’nde kıldım. Buraya kadar gelip Peygamberimizi (s.a.s.) evinde misafir eden Ebû Eyyûb el-Ensârî’yi ziyaret etmeden gitmek olmazdı tabi. Biz her ne kadar Eyüp Sultan olarak biliyor olsak da bu mübarek sahâbînin asıl ismi Halid b. Zeyd’dir.

Ziyaret tamamlanmış, dualar edilmiş ve fotoğraflar da çekilmiş olduğuna göre hemen eve gidip kitabeyi okuyup günümüz Türkçesi’ne çevirme vakti gelmişti.

Bu arada bu güzel cami ve etrafında bulunan mekân mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerden. Ziyaret etmek isteyenler için adres şöyle: Kaptan Paşa Camii; İstanbul’un Eyüpsultan ilçesi, Merkez Mahallesi, Eyüpsultan İskele Caddesi’nde bulunmaktadır. Eyüp İskelesi Caddesi ile Hünkâr İskelesi’ne giden yolun kesiştiği noktada, Kızıl Mescid Sokağı’nın karşısı.

Şimdi de hep beraber Kaptan Paşa Camii kitabesinin bize ne demek istediğine ve ne anlatmak istediğine bir bakalım.

Kaptan Paşa Camii (Eyüp) Kitabesinin Okunuşu:

Kapûdân-ı hüsn-i sîret Hasan Pâşâ-yı deryâ-cûd
Bu âlî ma‘bedi te’sîs idüb çûn Cennetü’l-Me’vâ

Okundukça etîû âyeti mihrâb ü minberde
Hulûs ile du‘â-hân ola tâ kim millet-i beyzâ

Hüdâ bânîsine ecr u mükâfat eylesün ihsân
Bi-hakkın Beyt-i ma‘mûr u becâ-yı Ka‘betü’l-ulyâ

Nola mihrâbına yazılsa Re’fet bu güher târîh
Yapıldı ma‘bedü’l-envâr-ı pür-feyz Hasan Pâşâ
Sene 1318

Kaptan Paşa Camii (Eyüp) Kitabesinin Günümüz Türkçesi:

Mükemmel tabiatlı çok cömert Kaptan Hasan Paşa
Yaptırdı bu yüce mabedi sanki cennet-i Me’va

Okundukça “itaat edin” ayeti mihrapla minberde
Samimiyetle duahan olup dua etsin İslam Ümmeti de

Allah binayı yaptırana ecriyle mükafatını ihsan eyleye
Beyt-i Mamur ve pek yüce Kâbe hürmetine

Nola mihrabına yazılsa Refet bu güher tarihi
Yapıldı Hasan Paşa’nın çok feyizli nurlu camisi

Sene 1318 (M. 1900)