Pençe-i Âl-i Abâ / Fatıma Ana Eli

Tılsımların yüzeylerinde vefk, cedvel ya da sadece yazılar olabildiği gibi bazı eserlere sembol, figür ve işaretler de kazınmış ve bunların içerisine de yazılar işlenmiştir. Bu sembol ve figürler Türk İslam toplumlarında ifade ettikleri sembolik dilin ortaklığından dolayı İslam sanatında farklı malzemeler üzerinde de uygulanmıştır. Tılsımlarda yaygın olarak kullanılan sembollerden birisi pençe-i âl-i abâ/hamse-i âl-i abâ olup bu kavram Ehl-i Beyt ile alakalı kullanılmaktadır.

Ehl-i Beyt kavramı en genel anlamı ile Hz. Peygamber (s.a.s.), kızı Hz. Fatıma, damadı Hz. Ali ve torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’i temsil etmektedir. Hadis kitaplarındaki rivayete göre Hz. Peygamber (s.a.s.) Ümmü Seleme’nin evindeyken “Ey ehl-i beyt! Allah kusurlarınızı giderip sizi tertemiz yapmak ister” (Ahzâb Suresi 33, 33) ayeti inmiş, Hz. Peygamber (s.a.s.) de Hz. Ali’yi, Hz. Fatıma’yı, Hz. Hasan’ı, Hz. Hüseyin’i abasının altına alarak “Allah’ım işte benim ehl-i beytim bunlar, bunların kusurlarını gider, kendilerini tertemiz yap” diyerek dua etmiştir. Ehl-i Beyt toplam beş kişi oldukları için pençe yani el şeklinde tasvir edilmişlerdir. Elin her bölümü sembolik anlama sahiptir. Buna göre bilek kısmı Allah’ı, serçe parmak Hz. Hüseyin’i, yüzük parmağı Hz. Hasan’ı, orta parmak Hz. Fatıma’yı, işaret parmağı Hz. Ali’yi, baş parmak Hz. Peygamber’i (s.a.v.) temsil etmektedir ve İslam toplumlarında Ehl-i Beyt’e duyulan muhabbet ve saygıdan dolayı bu sembol farklı coğrafyalarda yaygın şekilde kullanılmıştır.

Özellikle Anadolu’da “Fatıma Ana Eli” kavramı doğum sancısı, hastalıklar, nazar gibi hususların yanı sıra bereket, uğur gibi amaçlarla kişinin “benim elim değil Fatma anamızın eli olsun” tabirini söylemesi ve üzerinde dualar yazılı, göz gibi şekiller çizili el sembolünü taşıması şeklinde yaygınlık kazanmıştır. Tılsımlarda pençe-i âl-i abâ ya daire, kare gibi farklı formlardaki eser üzerine kazınması yoluyla ya da eserin formunu teşkil edecek şekilde kullanılmıştır. Her iki kullanımda da elin parmakları ve avuç içine yazılar kazınmıştır.

Eserler incelendiğinde parmaklarda genelde şu ibareler yazılmaktadır:

-نَصْرٌ مِنَ اللّٰهِ وَفَتْحٌ قَر۪يبٌۜ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِن۪ينَ “Allah’tan yardım ve yakın bir fetih. Müminleri (bunlarla) müjdele.” (Saff Suresi 61, 13)
-Yâ Muhammed,
-Kelime-i Tevhid,
-Nadı Ali Duası’ndan bazı bölümler نَادِ عَلِياً مُظهِرَ العَجَائِب تَجِدهُ عَونَاً لَكَ في النَّوَائِب ,كُ كُلُّ هَمٍّ وَغَمٍّ سَيَنجَلي بِعَظَمَتِكَ يا الله بِنُبُوَّتِك يا محمد بولايتك يا عليُّ يا عليُّ يا علي “Hz. Ali’ye nidâ et; (zira o) olağanüstü işlerin mazharıdır. Çağır ki, zorluklar anında onu kendine bir yardımcı bulasın. Bütün hüzünlerim ve kederlerim yok olsun Azametin hakkı için Yâ Allah, nübbüvvetin şanı için Yâ Muhammed (s.a.s.), velâyetin hakkı için Yâ Ali.”
-Esmâ-i Hüsnâ;

Avuç içerisinde ise genelde şu ibareler bulunmaktadır;

-بِسْــــــــــــــــــــــمِ اﷲِارَّحْمَنِ ارَّحِيم, “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla başlarım.”
-12 İmam isimleri (İmam Ali, İmam Hüseyin, Hasan, İmam Zeynel Abidin, İmam Muhammed Bakır, İmam Cafer Sadık, İmam Musa Kazım, İmam Ali Rıza, İmam Muhammed Takî, İmam Ali Nakî, İmam Hasan Askeri, Muhammed Mehdi),
-ع-ayn” harfleri üç dilimli çiçek görüntüsü verecek şekilde ya Ali,
-Mühr-i Süleyman şekli içerisinde Allah, Muhammed, Ali,
-Cebrail, Azrail, İsrafil, Mikail isimleri,
-Ashâb-ı Kehf’in ve köpeklerinin isimleri (Yemliha, Debernuş, Mekselina, Mernuş, Mislina, Şazenuş, Kefeştatayyuş, Kıtmi),
-Maşallah,
-Lâ fetâ illâ Ali lâ seyfe illâ Zülfikar,
-وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْاٰنِ مَا هُوَ شِفَٓاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِن۪ينَۙ وَلَا يَز۪يدُ الظَّالِم۪ينَ اِلَّا خَسَارًا “Biz de Kur’andan peyderpey öylesini indiririz ki mü’minler için o bir şifâ ve bir rahmettir, zalimlerin ise ancak hasarını artırır.” (İsra Suresi 17,82)
-Esmâ-i Hüsnâ ibareleri yazılmıştır.

Bu ibareler aynı eser üzerinde bir arada yer aldığı gibi farklı eserler üzerinde ayrı ayrı olarak da işlendiği örnekler vardır.

ece