Alman Çeşmesi

Beyazıt’tan Eminönü istikametine doğru giden tramvaydan Sultanahmet Durağında inince biraz aşağıda hemen sağ tarafta, Atmeydanı ile Divanyolu Caddesi’nin kesiştiği köşede II. Bayezid’in baş hazinedarı Firuz Ağa’nın 1490-1491’de yaptırmış olduğu Firuz Ağa Cami’ni görürüz.

Biraz aşağıya doğru gidip sağ tarafa Atmeydanı yönüne doğru ilerlediğimizde Bizans döneminde hipodrom olarak kullanılan meydanda Türk usulü tarihi eserlere benzemeyen ihtişamlı bir yapı çarpar gözümüze. Yanına vardığımızda mermer kaide üzerinde bulunan tunç musluklarıyla sularının geniş yalaklara aktığı çeşme karşılar bizi. Çeşmeyi biraz daha incelediğimizde eserin Alman Çeşmesi ismiyle anıldığını öğreniriz.

Şöyle bir zihnimizi yoklayıp eskiye doğru gittiğimiz vakit çeşmeyi Alman İmparatoru Kayser II. Wilhelm’in 19 Kasım 1898’de yaptırdığını hatırlarız. II. Wilhelm’in II. Abdülhamid’i ikinci kez ziyarete geldiği zaman hâtıra olarak buraya bu çeşmeyi yaptırdığını, çeşmenin bütün parçalarının Almanya’da hazırlanarak İstanbul’a getirildiği ve bu meydanda birleştirildiği gelir gözümüzün önüne. Başımızı yukarıya kaldırıp kubbeyi taşıyan kemere çevirdiğimizde iç tarafta Mehmed İzzet Efendi’nin nefis sülüs hattını müşahede ederiz. Bu şiiri Ahmed Muhtar Efendi’nin sekiz beyit olarak yazmış olduğunu görürüz.

 Alman Çeşmesi çok değerli malzemelerle yapılmıştır. Ancak Türk çeşme mimarisine hiç benzememektedir. Bina Neo-Bizans üslûbuna göre inşa edilmiştir. Sekizgen biçimli olup Batı tarzı süslemelerle bezenmiştir. Sekiz yeşil sütunun üzerine bakır kaplı bir kubbe oturtulmuştur. Çeşmenin Batı tarafından mermer merdivenle bir dehlize çıkılır. Bu dehliz ortadaki mermer haznenin etrafını dolanmaktadır. Giriş kısmında bronz levha üzerine yazılmış yedi satırlık Almanca bir kitabe vardır. Kitabede Almanca çeşmenin Kayser II. Wilhelm tarafından 1898 yılı sonbaharında Osmanlı Hükümdarını ziyaretinin “şükran hatırası” olarak yaptırıldığı yazmaktadır.  Kubbenin iç yüzeyi altın mozaiklerle kaplıdır. Ortasında da on altıgen bir yıldız ve yıldızın etrafında daireler vardır. Ayrıca bu yüzeye dört madalyon yerleştirilmiş olup içine II. Abdülhamid’in tuğrası ile diğer dördünün içlerine de II. Wilhelm’in imparatorluk arması olan taçlı “W” markası ile “II” sayısı mozaikle işlenerek yerleştirilmiştir. Kemerlerin dış kenarlarıyla hazne etrafındaki dehlizin döşemesinde mozaik süsleme bulunmaktadır.

Alman Çeşmesi, Almanya İmparatoru II. Wilhelm ile II. Abdülhamid Han arasındaki kişisel dostluğun ve o dönemki Türk-Alman ilişkisinin bir nişanı olarak yapılmıştır. Açılışı 27 Ocak 1901’dir. Çeşme değişik görüntüsüyle İstanbul’un birçok tarihî eserinin bulunduğu Sultanahmet Meydanı’na ayrı bir renk katmıştır. Ayrıca yakın tarihimizin hâtırası olduğu için ayrı bir öneme sahiptir.

Alman Çeşmesi İstanbul’un Fatih ilçesi, Sultanahmet Meydanı’nda bulunmaktadır. Suyu akar durumdadır.

Alman Çeşmesi Kitâbesi’nin Okunuşu:
Hazret-i Abdülhamîd Hân’ın muhibb-i hâlîsi
Ziver-i iklîl-i haşmet Kayser-i âlî-tebâr

Yaʽni Alman İmparatoru hükümdâr-ı güzîn
Hazret-i Vilhelm-i sânî kâmurân-ı rûzigâr

Pâdişâh-ı Âl-i Osmânî ziyâret kasd idüb
Makdemiyle eyledi İstanbul’u pîrâye-dâr

Bu mülâkât-ı mahabbet-perveri tezkâr içün
Eyledi bu çeşme-sârı sâha-pîrâ-yı karâr

Sû-be-sû cârî olan âb-ı sâfa teşkîl ider
Âb-ı sâfî-i müsâfâta misâl-i âb-dâr

Vakfe-gîr-i hayret eyler çeşm-i ehl-i dikkati
Tarz-ı inşâsındaki hüsn-i bedîʽ-i zer-nigâr

Rükn-i akvâ-yı hayât oldukça âb-ı cân-fezâ
Pây-dâr olsun bu te’sîs-i mahabbet-üstüvâr

Bî-bedel târîhi cârîdir lisân-ı lûleden
Oldu bu çeşme mülâkâta ne dîl-cû yâdigâr
İzzet, 1316

Günümüz Türkçesi:
Hazreti Abdülhamit Han’ın has dostu
Haşmetli Kayser müzeyyen taçlı ve soylu

Seçkin hükümdar yani Alman İmparatoru
Hazreti II. Vilhelm zamanının en mutlusu

Osmanlı padişahını ziyaret amacıyla geldi
İstanbul’u süslü bir yer eyledi

Bu dostluk görüşmesinin hatırası olsun diye
Karar verdi bu alanı çeşmeyle süslemeye

Her tarafından akar berrak saf suyu
Şifa kaynağıdır güzellik timsali has suyu

Hayret verir duruşuyla dikkatle bakan gözlere
İnşa tarzındaki güzel altın yaldızlı sanat eseriyle

Sağlam yapısıyla cana can katan suyu hayat verdikçe
İlelebet payidar olsun dostluk nişanesi bu çeşme

Eşsiz tarihi ile çeşmenin lülesinden su akar
Oldu bu çeşme dostluk için huzur kaynağı bir yadigâr
İzzet /H. 1316 M. 1898

Kapak Resmi : II. Abdülhamid’in tuğrası II. Wilhelm’in imparatorluk arması