Yazar Hatay’ı kültürel ve sanatsal yönden tanıtmanın yollarından birisi de buraya ait olan el sanatı ürünlerini doğru yorumlamaktır. Çünkü Hatay’da sanat ve halk bir bütünlük halindedir. Burada yaşayan halk kendilerine miras kalan farklı kültürleri kendi potalarında eriterek özel bir maya oluşturmuş, el sanatları geleneğinin birçok değerli örneğini usta çırak ilişkisi ile yaşamıştır.
Uzun uğraşlar gerektiren bu zahmetli el emeği, göz nuru el sanatlarının bir kısmını size tanıtmak isterim. Kim bilir belki bu liste size ilham olur, öğrenmek istediğiniz bir sanata bu satırlarda rast gelirsiniz.
Camcılık
Dünya üzerinde, camın ilk elde edildiği yerleşim yerlerinden birisi, Antakya-Suriye-Filistin bölgesidir. Bu bölgede Finike-Kilikya-Roma döneminde çok sayıda cam eser ve ziynet eşyası üretilmiştir. Bu el sanatı içinde çeşitli ev eşyalarının yapımından pencere camlarına ve vitraylara kadar geniş bir sahada incelikli ürünler verilmiştir.
Türkiye’de cam işçiliği Roma, İslam ve Bizans geleneğini devralan Osmanlı döneminde çok gelişmiştir. Antakya ve civarında bu yöreye özgü yeşil cam üfleme sanatı çok gelişmiş ve eski camlardan eritilip tekrar kazanım yönetimiyle üretim yapılmıştır. Antakya’da çok sayıda cam ustası vardır. Bazı ustalar birleşerek atölye ve işletmeler açmışlardır.
İpekçilik-Dokuma
Geçmişte Samandağ ve Harbiye’ye bağlı köylerdeki hemen hemen her evde yapılan ipek böcekçiliğinin bugün artık yok olmaya yüz tutmuş olduğunu görüyoruz. Hali hazırda sürdürülmeye çalışılan ipekçilik, Hatay’da ahşap tezgahlarda, çözgü ipleri uçlarına tahta çubuklar ve çakıl taşları bağlanıp gerilerek yapılır. Bu tezgahlarda genellikle çarşaf, pike, cibinlik dokunur.
Hasırcılık
Buğday ve çavdar saplarıyla örülen hasırlar yerli ve yabancı turistlerin en çok rağbet gösterdiği bir alandır. Hasır örme ürünleri; çanta, tabak, cirem, pano, yarım tabak ve kayıktır.
Heykelcilik
Hatay’da sanatçılar özellikle siyah taş üzerine heykeller yapmaktadırlar. Kuşaklar değil uygarlıklar arasındaki köprülerden gezinen taş oyma ustaları taşları yontarak onlara hayat vermiştir. Bu insanlar sanatlarını halen kendi çabalarıyla sürdürmektedirler.
Sikkecilik
Hatay’ın tarihte birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış ilçesi Harbiye’nin zengin tarihsel birikimi sikkelerine de yansımıştır. Çok zengin bir kültüre ev sahipliği yapan Harbiye’de (Daphne), Yunan Roma, Osmanlı ve Anadolu’da yaşadığı bilinen tüm uygarlıkların sikkeleri turistik hediyelik eşya olarak üretilmektedir. Sikkeleri yapmak için bronz, gümüş ve altın kullanılmaktadır.
Defne Sabunculuğu
Defne ağacının meyve ve yapraklarından elde edilen defne yağı sabun üretiminde ve hekimlikte kullanılır. Meyvesi mideyi terletici ve idrar sökücü olarak, ayrıca romatizmal ve cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılan defne yağı ve yapraklarının son yıllarda ihraç edildiğini de gözlemliyoruz.
Defne yağı köylüler tarafından basit usuller ile 8-12 saat haşlanarak çıkarılır. Bu yağlarla ve katkı maddeleri ile sabun üretimi yapılmaktadır.
Sabun işleri ise zeytin ve defne yağlarından yararlanarak yapılmaktadır. Kaba sabun yapımı, zamanla bunlara şekil ve renk verilmesi ve içlerine çeşitli kokulu bitkilerin katılması suretiyle daha incelikli bir alan haline gelmiştir. Hatay ekonomisinin önemli bir bölümüne bugün sabun yapımcılığı da eklenmiştir.
Su Kabağı Ustalığı
Su kabağı, Hatay’da çokça bulunan bir bitkidir. Dayanıklı yapısı ve estetik görünümü ile çok özel bir bitki olan su kabağı, kabak kemane ismi verilen çalgının da hammaddesi. Elbette su kabağı ustalığı, çalgı ile sınırlı değil. Dayanıklı yapısı ile hem süs eşyası hem de ev eşyası olarak kullanılabilen su kabağı, maharetli ustaların elleri ile işlenmeye devam ediyor. Hatay el sanatları arasında özel bir yere sahip olan Su Kabağı, evinizde dekoratif amaçlı olarak kullanabileceğiniz özel bir üretim ve bu ustalık da halen devam ediyor.
Ahşap Oymacılığı
Ahşap oymacılığı Hatay’da yaklaşık bin yıllık bir gelenektir. Oyma ahşap malzeme üzerine yapılan bir çizimin özel kesici aletlerle istenmeyen yerlerinin yontulmasıyla elde edilmesi sanatıdır.
Yakma Resim
“Dağlama resim” olarak da bilinen yakma resim, aslında gölgelendirme tekniği olarak yapılan ve özellikle ahşap tahta vb. malzemelerin kızgın metal kalemlerle yakılıp işlenmesiyle gerçekleştirilen bir sanattır.
Şehrimizdeki el sanatları tabii ki bunlarla sınırlı değil. Hatay el sanatları ve zanaatları içinde kendisine yer bulan başka birçok dal var. Hatay’da otantik ve yöresel özellikler barındıran bu sanatlara, bir köşe başında, bir ara sokaktaki atölyelerde ya da misafir olduğunuz herhangi bir evde rastlamanız mümkün.
Yorumlar