Yazar Fotoğraf: Yalvaç Müzesi Env. No. 136 Olan Eser (Ceylan Erol, 2021: 25)
Tılsım kelimesi Arapça’ya Grekçe “telesma” sözcüğünden geçmiş olup “esrarlı bir kuvvet taşıdığına inanılan şey, kimse, çare, tedbir, sihir, büyü” anlamlarını ifade etmektedir. Tılsım kelimesi ile ilişkili olarak vefk ve cedvel kavramları da vardır. Vefk kelime olarak “uyma, uygunluk, tılsımlı dua” gibi anlamlara gelmektedir. Vefkler belirli sayılarda bölümlere ayrılmış bir kare içerisine belirli kurallara göre sayı, harf ya da sözcüklerin yazılması ile oluşturulmaktadır. Cedveller ise şekil olarak daire, kare ya da çok köşeli şekiller içerisine bir araya geldiklerinde aralarında bazı hikmetli ilişkiler olduğuna inanılan ayet, Esmâ-i Hüsnâ, melek isimleri, gezegen isimleri ve vefklerin işlenmesi ile oluşturulan şekillerdir.
İslamiyet’te büyünün yasaklanmış olması, bu anlamda tılsıma inanma ya da bundan medet ummanın da yasaklanmış olması hususu dikkate alındığında “tılsım” kavramının Müslüman toplumlarda “çare-tedbir” anlamları çerçevesinde kullanılan genel bir ifade olduğu görülmektedir. Hz. Peygamber’in (s.a.s.) büyüye izin vermemesinin yanı sıra nazar, hastalık, büyü gibi durumlarda dua okunmasına ve muska taşınmasına izin vermesi de bu durumu desteklemektedir. Tılsımları oluştururken bazı ibareler, figürler ve semboller kullanılmıştır. Besmele, ayetler, dualar, kelime-i tevhid, esmâ-i hüsnâ, bazı harfler ve rakamlar, hurûf-u mukatta, sevakıt-ı Fatiha harfleri, pençe-i âl-i abâ, Zülfikar, Mühr-i Süleyman gibi semboller, Ashâb-ı Kehf isimleri, İslam dini açısından önemli kişilerin isimleri, melek isimleri, insan ve hayvan tasvirleri İslam toplumlarında kullanılan tılsımları oluşturmaktadır.
Müslüman toplumlarda tılsımlara “hastalık ve korkuyla, hayvanlarla, suyla, aşk, dostluk, mutluluk, düşmanlıkla, savaşla, doğumla, ilimle, yolculukla” vb. ilgili birçok sebeple zarar görmemek, işlerin kolaylaşması gibi amaçlarla başvurulmuştur. Bu tılsımlar yapılırken belirli zaman dilimlerine dikkat edilmekte, hazırlanma esnasında misk, zeytinyağı, sirke, gül suyu gibi farklı maddeler kullanılmakta ve yine hazırlanan tılsımlar belli maddeler üzerine yazılıp saklanmaktadır. Tılsım-vefk-cedvel türü eserlerin üzerinde yer alan ibarelerin belirli kurallara göre seçilmesi, yazılmasından kullanılmasına, okunacak dualardan gezegenlerin hareketine kadar belirli kaidelere bağlı olması bilgileri bu eserlerin toplumda havas, astroloji gibi ilimlerle ilgilenen belirli kişilerce hazırlandığını ve kullanıldığını göstermektedir.
ece
Yorumlar