Yazar Merhabalar
İçinde olduğumuz Zilhicce ayının ve yaklaşan Kurban Bayramı’nın ümmetçe birlik beraberliğimize ve Allah Teâlâ’nın kurbiyetine vesile olmasını diliyorum.
Kurban, kendisi ile Allah’a yaklaşılan şey demektir. Bu bağlamda düşünerek, fazileti malûm olan bugünlerde Hac suresinden bazı ayetlerin tefsirlerini, özellikle sufi müfessirlerin anlatımlarından aktaralım, hatırlayalım isterim.
Bunlardan ilki Hac suresi 26. ayet-i kerimedir.
“İbrâhim’i Beytullah’ın bulunduğu yere yerleştirdiğimizde de şöyle demiştik: “Bana hiçbir şeyi ortak koşma; tavaf edenler, kıyamda duranlar, rükûa ve secdeye varanlar için evimi tertemiz tut.”
Bu ayet için Kaşifi şöyle söyler:
Gönlünü her şeyden temizle ve mâsivanın oraya girmesine izin verme. Zira o muhabbet şarabının kadehidir. Kalpler yeryüzünde Allah’ın kaplarıdır. Kapların Allah’a en sevgili olanı en saf ve temiz olandır.
et-Te’vîlatü’n Necmiyye‘de de şöyle gelir:
İşaret dili ile bu ifadeden kasıt nedir? Allah Teâlâ buyurur ki: “Kalbin bekçisi ol ki orada benden başkası sâkin (yerleşik) olmasın. Kalbi benden başka her şeyden boşalt (temizle).
El kârda gönül yârda olsun denilen şekliyle vücut azalarımız çalışacak fakat iş ve uğraşlarımız kalbimizi bulandırmayacak.
İsmail Hakkı Bursevî de bu ayetin tefsirinde dünya ve ahirette ikram beklentisi, nimet talebi ve makam isteği gibi her türlü nasibini çıkarıp atarak kalp evini temiz tut diye ifade eder.
“İnsanlara hac ibadetini duyur; gerek yaya olarak gerekse yorgun argın develer üzerinde uzak yollardan gelerek sana ulaşsınlar.” (Hac, 22/27)
Burada ‘insanları kendilerine ait yararları yakînen görmek üzere uzak yollardan’ davet vardır. Ruhu’l-Beyan’da böyle geçer. Bu uzak yol için ayette geçen ‘umk’ ‘aşağı doğru uzak’ yani ‘derin’ anlamı taşır. Mesela Arapça’da kuyunun dibi uzak olduğunda ona ‘bi’run amîk’ denir. Bu bağlamda ayeti kerimedeki hacca daveti aynı zamanda insanın derûnuna, iç yolculuğuna dair bir davet, dönüş olarak da düşünebiliriz.
“Sonra kalan hac fiillerini tamamlayıp temizlensinler, adaklarını yerine getirsinler ve o kadîm evi (Kâbe) tavaf etsinler.” (Hac, 22/29)
Bu ayetin tefsiri için Rûhu’l-Beyan‘da şu ifadeler vardır:
“Talipler kirlerini gidersinler. Bu, sadakatle taleb etmenin onlara vacip kıldığı şeylerdendir. Adaklarını, yani Allah’a teveccühü (yönelme) talep ve bu yolda gayrette sadakat hususunda ona verdikleri ahidleri yerine getirsinler. O eski evi (Kabe’yi) tavaf etsinler. Yani kalp ve sırlarını Allah’ın etrafında dolaştırsınlar. Masivanın etrafında dolaştırmasınlar.”
“Evet, bu böyledir. Kim Allah’a ait nişânelere saygılı davranırsa, bu kalplerin takvâlı olmasındandır.” (Hac, 22/32)
Bu Ayet tefsiri Ruhu’l-Beyan‘da şöyle geçer:
Her kim Allah’ın hükümlerine saygı gösterirse Şüphesiz bu kalplerin takvasındandır. Takvanın özel olarak kalplere tahsisi, kalbin takvanın merkezi olması sebebiyledir. Takva orada sebat bulur ve yerleşirse onun tesiri diğer azalarda da görünür.
Cüneyd-i Bağdadi der ki:
Tevekkül, işleri Allah’a havale ve teslimiyet de Allah’ın hükümlerine hürmettendir. Çünkü bunlar Allah’ın evliyasının sırlarında olan Hakkın nişanlarındandır. Kişi onlara hürmet eder ve hürmetinde tazimle davranırsa Allah onun zahirini türlü edeplerle süsler.
Molla Cami der ki:
Senin visaline ermek talepsiz mümkün değildir. Hac devlet ve saadeti çölleri aşmadıkça elde edilmez.
“Biz her ümmete kurban kesmeyi meşrû kıldık ki kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine Allah’ın adını ansınlar. Sonuç itibariyle hepinizin mâbudu tek bir tanrıdır. Şu halde yalnız O’na teslimiyet gösterin. Sen de Allah’ın buyruklarına içtenlikle teslimiyet gösteren kimseleri müjdele!” (Hac, 22/34)
et-Tilaveti Necmiyye‘de der ki:
Her salik için bir yol, makam ve kurbet (yakınlık) kıldık. Onlardan kimi muamelat yolundan Allah’ı talep eder, kimi O’nu mücahedât kapısından talep eder, kimi de O’nu Onu’nla talep eder. Böyle yaptık ki onlardan her topluluk zikrullah ile nefsin hayvani ve en’amî sıfatlarını kırmak cinsinden Allah’ın kendilerine (maddi manevi) rızık olarak verdiklerine sarılsınlar. Çünkü onlar, tabakalarının farklılığına göre makamlarına ancak nefsin bu hayvani sıfatlarını kırmak ile ulaşabilirler. Bu şekilde makamları çıkmak ve kemalâta ermek üzere onu hamd ve senâ ile zikrederler.
Sadra şifa olmasını umarak sizler için hazırladığımız bu derlemeye sonraki yazılarımızda devam edeceğiz inşallah.
Can bula sultanını
Bayram o bayram ola
Hayırlı bayramlar efendim.
Yorumlar