Kandil

Kandil, Arapçada “aydınlatıcı” anlamına gelen bir sözcüktür. Aramice/Süryanicedeki “kandila” sözcüğü ile eş kökenlidir. Bu kelime ise Latince aydınlatıcı, mum, lamba anlamına gelen “candela” kelimesinden gelmektedir. Osmanlılar, aynı anlama gelen Farsça “çerağ” kelimesini, yine Arapça “sirâc” ve “misbâh” kelimelerini de sıklıkla kullanmışlardır.

Kur’an-ı Mecîd’inde Allah Teâlâ, bütün varlığın nûrunu veren kaynağın kendisi olduğunu bildirmektedir. Daha iyi anlamamız için bir de misâl getirerek devamında şöyle buyurmuştur:

“Allah göklerin ve yerin nurudur. O’nun nurunun temsili şudur: Duvarda bir hücre; içinde bir kandil, kandil de bir cam fânûs içinde. Fânûs sanki inci gibi parlayan bir yıldız. Mübarek bir ağaçtan, ne doğuya, ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuşturulur. Bu ağacın yağı, ateş dokunmasa bile, neredeyse aydınlatacak (kadar berrak) tır. Nûr üstüne nûr. Allah dilediği kimseyi nûruna iletir. Allah insanlar için misaller verir. Allah her şeyi hakkıyla bilendir.” (Nûr, 24/35) 

Yine Rabbimiz Resûlullah Efendimiz’i (s.a.s.) bize bilelim diye anlatırken şöyle buyurmuştur; “Ey Nebî! Muhakkak biz seni, (ümmetin üzerine) bir şâhit, bir müjdeci ve bir uyarıcı olarak, hem de Allah’ın izniyle, bir davetçi ve nûr saçan bir kandil olarak gönderdik.” (Ahzâb, 33/45-46). 

Allah Teâlâ’nın, bir aydınlatma kaynağı olan kandilden misal veriyor olması, kandili manevî bir sembol, İslâm inancının bir motifi haline dönüştürmüştür.

Mescid-i Nebevî’nin inşâ edilmesi sonrasında başlarda hurma dallarıyla aydınlatılması alışkanlığı Temîm ed-Dârî’nin (r.a.) mescide ilk kandillerini  getirmesiyle değişmiştir. Resûlullah (s.a.s.) bundan çok memnun olmuş ve kandilleri yandıran Temîm’in (r.a.) azâtlısına “Sirâc” adını vermiştir.

Kandil gecesi ifadesi, tarihimize ve hayatımıza Osmanlı Padişahı II. Selim döneminde (1566-1574) dinî merasimler ile halkın cemaat olduğu ya da ferdî ibadet ile fazlaca meşgul olduğu beş gecede, camilerin ve minarelerin kandillerle aydınlatılmış olmasından dolayı girmiştir. Bu beş geceyi Mevlîd, Regâib, Mi’rac, Berat ve Kadir geceleri olarak anmaktayız.

Bunun yanısıra camilerde kandiller gibi alt alta sıralanarak sarkan tezyinat motifleri de yine kandil olarak adlandırılmaktadır.