Mihrimah Sultan kimdir?
Mihrimah Sultan Kanuni Sultan Süleyman ile Hürrem Sultan’ın kızıdır.
Doğum tarihi kesin olmamakla beraber 1522 yılında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. 1578 yılında vefat etmiştir. İsmi bazı kaynaklarda “Mihrmah, Mihrimah” olarak geçmekteyse de Osmanlı belgelerinde “Mihr ü Mah” olarak kayıtlıdır. Bu sebeple “Mihr ü Mah” olarak okunması daha doğru gözükmektedir. Ancak Mihrimah yazılışı literatürde yaygınlık kazanmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Mihrimah Sultan’dan başka hayatta kalan kızı yoktur. Bu sebeple Mihrimah Sultan’ı çok sevmiştir. Mihrimah Sultan iyi bir eğitim görmüş, 1539 yılında Rüstem Paşa ile 1539 evlenmiştir.
Mihrimah Sultan sarayda etkin bir konumda bulunmaktaydı. İç ve dış siyasetle ilgilenmişti. Dindar hayırsever bir kadındı. Büyük bir servete sahipti. 1547’de Üsküdar’da cami, çeşme, medrese, sıbyan mektebi ve kervansaray yaptırmış, 1566’da ise yine benzer bir külliyeyi Edirnekapı’da Mimar Sinan’a inşa ettirmiştir. Buraya su temin etmek için Mihrimah suyu tesisi kurulmuş, vakıflar için birer de imareti eklenmiştir. Bulgaristan’da XVI. yüzyılın ilk yarısında kurulan Avretalan kazası da onun vakıfları arasındadır. Mekke’de Aynizübeyde su yollarını tamir ettiren de yine Mihrimah Sultan’dır.
Yazımıza konu olan Mihrimah Sultan Çeşmesi’nin şairi Şehdî’nin ise asıl ismi Mustafa’dır. Antakya’da dünyaya gelmiştir. İlim öğrenmek için İstanbul’a gelmiş, hat sanatında başarı göstermiştir. Haraç muhasebeciliği, sipahi kâtipliği, maliye tezkireciliği, Anadolu muhasebeciliği gibi önemli görevler yapmıştır. Güçlü bir şairdir. Döneminin önemli olaylarına ve yapılarına tarih düşürmüştür. Siyasi ve tarihi olayları manzum ve mensur olarak kaydetmiştir. 1727 tarihinde vefat etmiştir. Naaşı Eyüp Sultan türbesi yanındaki hamamın bitişiğindedir. Bir adet Divan’ı vardır.
Mihrimah Sultan Çeşmesi’ni Cağalizade İbrahim Bey tamir ettirdiği için bazı kaynaklarda çeşmenin ismi Cağalizade İbrahim Bey Çeşmesi olarak da geçmektedir.
Mihrimah Sultan Çeşmesi İstanbul’un Fatih ilçesi, Edirnekapı surlarının yanında bulunan caminin hamamının hemen önünde bulunmaktadır. Suyu akmaktadır.
Mihrimah Sultan Çeşmesi’nin Tamir Kitâbesi:
Kitâbenin Okunuşu:
Duhter-i Sultân Süleymân Mihrümâh Sultân kim
Menzilin evc-i gülistân-ı cinân ide Hudâ
Eyleyüb ihyâ hayâtında bu zîbâ çeşmeyi
Eylesün makbûl-i dergâhı Cenâb-ı Kibriyâ
Muhterik olub bu def‘a hâkle yeksân iken
Oldu hüsn-i himmet-i evlâd-ı vâkıfla binâ
Ya‘nî İbrâhîm Beğ ibn-i Cağâlîzâde kim
Eyledi hakk-ı veliyyü’n-ni‘meti el-hak edâ
Minnet Allâh’a suyun buldu yine bu semt-i pâk
Sûbesû ma‘mûr u âbâd olmada subh u mesâ
Habbezâ ‘aynü’l-hayât-ı dil-küşâ kim lûlesi
Kevseri işrâb ider dil-teşnegâna dâimâ
Zât-ı pâkin âfiyetde ide Hayrü’l-hâfizîn
‘Afiyet bahş-ı ıtâş oldukça bu ‘ayn-ı şifâ
Hazret-i Hak rûhunu merhûmenin de şâd idüb
Cilvegâhın Cennetü’l-Me’vâ ide Mevlâ ona
Şehdî-i dil-teşne târîhin didi itmâmının
Mâ-i zemzemdir bu dil-cû çeşmesâr-ı cân-fezâ
Sene 1132*
Günümüz Türkçesi
Sultan Süleyman Han’ın kızı Mihrimah Sultan’ın
Makamını Hüda cennet bahçelerin en yücesi kılsın
Yaşarken bu güzel çeşmeyi eyledi bina
Yüce Allah makbul eylesin huzurunda
Yanarak yerle bir olmuştu bu defa
Vakıf evladının güzel çalışmasıyla oldu bina
Yani İbrahim Bey Cağalizade’nin oğlu
Veli nimeti Mihrimah Sultan için eda etti bunu
Minnet Allah’a suyunu buldu bu pak semt yine
Sabah akşam her taraf imar edilmekte
Ne güzel hayat çeşmesinin gönle ferahlık veren lülesi
Kevser suyunu içirir gönlü susuzlara ebedi
Koruyucuların en hayırlısı Mevla eylesin pak zatını afiyette
Bu şifa çeşmesi susuzlara suyuyla afiyet bahşettikçe
Hazreti Hak Mihrimah Sultan’ın ruhunu şad etsin
Mevla onun makamını Meva Cenneti kılsın
Şehdi gönlü susamışlara bitiş tarihini söyledi
Bu gönle ferahlık veren çeşmenin suyu zemzem gibi
Sene 1132 M. (1719-1720)*
* Kitâbe de çeşmenin tamir tarihi 1132 yazsa da Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 170 isimli eserin 128 varak nosu ile 180. sayfasında çeşmenin tarihi aşağıdaki gibi kayda alınmıştır.
Belgenin okunuşu: Mihr ü Mâh Sultân Çeşmesi (Edirnekapı’da) târîhi: Cağâlızâde İbrâhîm Beğ tarafından ta‘mîr idilmiştir.
Şehdî-i dil-teşne târîhin didi itmâmının
Mâ-i zemzemdir bu dil-cû çeşmesâr-ı cân-fezâ
Sene 1142
M. (1730)
Hasibe Durmaz
Yorumlar