Yazar
10 Eylül 2017 Pazar günü Karacaahmet Türbesi’nde bulunan kitabeleri çekmek için yola revan olmuştum. Türbede çeşme sebil ve türbe kitabeleri bulunmaktaydı.
Önce türbe kitabelerinin fotoğraflarını çekmiş sonra da saat: 11.51’de türbenin bahçe kapısına doğru uzanan duvarında, Sadeddin Efendi’nin yaptırmış olduğu çeşmenin fotoğraflarını çekmeye başlamıştım. Ancak kitabeyi yukarıdan aşağıya doğru sarkan dallar ve yapraklar kapattığı için kitabenin yazılarını net fotoğraflayamadım.
Kitabenin yazısının net fotoğraflanabilmesi için yardıma ihtiyaç vardı. Tam da o esnada yoldan bir vatandaş geçti. Vatandaşa oradaki tahta ile kitabenin üzerine sarkan dalları kaldırması için ricada bulundum. O da “Tamam” dedi ancak eline aldığı tahta ona pis gelmiş olacak ki “Bunu ben tutamam” dedi. Hemen “Peçete ile tutabilir misiniz?” diye sordum, pek istemese de adeta yardım etmeye mecbur kalmıştı. Onun yardımlarıyla çeşme kitabesinin fotoğraflarını çekerek kendisine yardımlarından dolayı teşekkür ettim. Sebil fotoğraflarını da çekerek buradaki işimi tamamladım.
Akşam eve gelip fotoğraflara baktığımda türbeye çok yoğun ziyaretçi akını olduğu için ve çok fazla araba park edildiğinden bazı fotoğrafların tekrar çekilmesi gerektiğini gördüm. İki hafta sonra 23 Eylül 2017 Cumartesi günü saat 17.30’da “Bu sefer belki türbenin önüne araç park etmemişlerdir ve güneşin durumu da daha uygundur diye” düşünerek tekrar gittim. Maalesef yine türbenin önüne araçlar park edilmişti. Tekrar türbenin kitabelerini çektikten sonra sıra Sadeddin Efendi Sebili’nin fotoğraflarını çekmeye geldi.
Sadeddin Efendi Çeşme ve Sebili’nin kitabeleri ve yapısı çok kötü halde ve bakımsız. İbrahim Hilmi Tanışık’ın İstanbul Çeşmeleri Kitabı’nın ikinci cildinde sayfa 349’daki 273-67 numaralı fotoğrafta çeşmenin iki tarafında insanların rahat su içebilmesi için yapılan birer çeşmecik gözükse de günümüzde türbe tarafındaki çeşmecik hiç gözükmemekte, olduğu yer yıkık durumda.
Sadeddin Efendi Sebili’nin kitabelerinin üçüncüsü ise duvarın içine girmiş durumda olduğundan son kelimeleri görünmüyor. Bu kısımların okuması 2017 tarihinden itibaren arayıp ulaşamadığım ancak 2023 yılında Affan Egemen’in İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri isimli kitabını temin ederek ilk iş bu sebilin kitabesine baktıktan sonra kitabın 716. sayfasında görmemle beraber yıllarca hasretle beklenen bir dosta kavuşmuş gibi pek mesrur olduğum kitaptan alınmıştır. İnşallah kitabenin okunuşunun bulunması gibi eser de ilgili yetkililer tarafından yenilenerek ihya edilir ve gerçek aslî görevine döndürülerek canlandırılır.
Sadeddin Efendi Şeyhülislam ve Kazasker Feyzullah Efendi’nin oğludur. Babası Şehzade Mustafa ile Şehzade Ahmet’e hocalık etmiştir. 1639-1703 yıllarında yaşamıştır. Kendisi de Şeyhülislam’dır, aynı zamanda müderristir. Mısır’da mollalık yapmıştır. Mekke-i Mükerreme ile İstanbul’da kadılık yapmıştır. 1754 yılında görevden alınmış 1759’da vefat etmiştir. Naaşı Karacaahmet Türbesi yanında sebile bitişik kabirdedir. Çeşme ve sebili ölen kızı Zübeyde Hanım’ın ruhu için yaptırmıştır.
Kitabelerin şairi Şakir’dir.
Sadeddin Efendi Çeşme ve Sebili İstanbul’un Üsküdar İlçesi Zeynep Kâmil Mahallesi Gündoğumu Caddesi Karacaahmet Türbesi’nin bahçe kapısının yanında olup suyu akmamaktadır.
Sadeddin Efendi Çeşme Kitabesi
Sadeddin Efendi Çeşme Kitâbesinin Okunuşu
Sâhibü’l-hayrât Sadeddîn Efendi kim odur
Necl-i Feyzullâh Efendi nuhbe-i ensâb ü âl
Hânedân-zâde asâlet kim ‘uluvv-i himmeti
Dest-i cûdan teşnegânı eyledi âsûde-hâl
Hasbetenlillâh bu dil-cû çeşmenin bünyâdına
Su yerine sıdk u ihlâs ile kıldı bezl-i mâl
Mevki‘inde kıldı bir ‘âlî eser kim şübhesiz
Tâ-be-mahşer hayr ile mezkûr olur bî-kîl ü kâl
Kurretü’l-‘aynı Zübeyde Hânım’ın şâd-âb idüb
Rûh-ı pâkin ravza-i cennetde hayy-i lâ-yezâl
‘Ömr-i cedd ü vâlid-i zî-şânını memdûd idüb
Virmeye dünyâ ve ‘ukbâda Hüdâ renc ü melâl
Şâkirâ atşân okurlar su gibi târîhini
Kevser ile iç Zübeyde rûhuna âb-ı zülâl
Fi sene 1154
Sadeddin Efendi Çeşme Kitâbesi’nin Günümüz Türkçesi:
Hayırlar sahibi Sadeddin Efendi
Seçkin yüce soylu Feyzullah Efendi’nin oğlu
Böyle asil bir aile evladının yüksek gayreti
Cömertliğiyle susuzları rahata erdirdi
Allah rızası için bu gönle ferahlık veren çeşmenin binasına
Bütün malını harcadı su yerine doğruluk ve ihlasla
Yerinde büyük bir eser inşa etti şüphesiz
Mahşere kadar hayırla anılacak şeksiz
Zübeyde Hanım’ın göz nuru suya kansın
Pak ruhu cennet bahçesinde sonsuza kadar yaşasın
Şan sahibi babasıyla dedelerinin ömrünü uzun etsin
Allah dünya ve ahirette ıstırap ve keder vermesin
Ey Şakir susuzlar okurlar su gibi tarihini
Zübeyde’nin ruhu için iç tatlı suyla Kevser’i
M. (1740/1741) – H.1154 senesinde
Sadeddin Efendi Sebil Kitâbesinin Okunuşu:
Sadeddin Efendi Sebili I. Kitabesi
I. Kitâbenin Okunuşu:
Cenâb-ı kâdî‘asker ibn-i kâdî‘asker-i zî-şân
Huceste-menkabet zât-ı mekârimkâr-ı bî-hemtâ
Müfeyyiz sâf-tîynet ya‘nî Feyzullâh Efendi kim
Anınla fahr ider bir câh ü sadâret-mesned-i vâlâ
Hemîşe müstefîz olmağla herkes cû-yı lütfundan
Bu esere kıldı necl-i pâki dahi iktifâ hâlâ
Anın mahdûm-ı ‘âlî-kadri Sadeddîn Efendi’dir
Reh-i Hak’da bu âb-ı Zemzem-âsâyı iden icrâ
Eben an ceddin mehâdim-i kirâmın pâk ü mümtâzı
Mevâlî-i ‘izâmın ser-firâzı kâmil ü dânâ
I. Kitâbenin Günümüz Türkçesi:
Yüce kazasker şan sahibi kazaskerin oğlu
Kutlu hikayelerle eşsiz cömertlikler sahibi
Yani Feyzullah Efendi feyiz sahibi saf yaratılışlı
Onunla övünür yüce sadrazamlık makamı
Feyiz alır herkes lütuf kaynağından daima
Bu eseri yaptı pak oğlu yeterli halde hala
Onun oğlu kadri yüce Sadeddin Efendi’dir
Hak yoluna bu Zemzem gibi suyu akar hale getirmiştir
Babadan ve dededen şerefli evlatların pak ve seçkini
Kâmil ve alim büyük kadıların en güzidesi
Sadeddin Efendi Sebili II. Kitabesi
II. Kitâbenin Okunuşu:
Sebîl ü çeşme yapdı kıldı icrâ hükm-i ‘aynânı
İki vechile ebnâ-yı sebîli eyledi irvâ
‘Acâyib mevki‘inde bu sebîli eyleyüb bünyâd
Kef-i pür-cûdî oldu maksem-i âb-ı revân-bahşâ
(Ze)mîni mürtefi‘ bünyâdı dil-cû mevki‘i dil-keş
Sebîl-i bi-bedel tarh-ı müferrih resm-i nev-peyd(â)
Sebil-i nev değil mecrâ-yı âb-ı zindegânîdir
Ki her bir katresi ihyâ ider ‘atşânı Hızr-âsâ
Dürüsti bu ki bu ‘ayn-ı hayât-ı rûh-perverle
Gürûh-ı teşnegân-ı Üsküdar’ı eyledi iskâ’
II. Kitâbenin Günümüz Türkçesi:
Sebil ve çeşme yaptırarak suyu akıttı
İki taraftan yolcuları suya kandırdı
Şaşırtıcı bir şekilde bu sebili tam yerinde bina eyledi
Cömertliğiyle su köpükleriyle doldu cana can katan suyun maksemi
Zemini yüksek binası gönül açıcı mevkisi cezbedici
Sebili eşsiz süslemeleri iç açıcı tarzı yeni
Yeni sebil değil hayat veren suyun mecrası
Hızır gibi susuzlara hayat verir her bir damlası
Sağlıkla bu su, ruhu ferahlatarak hayat verdi
Üsküdar’ın susuz kalmışlarını suya erdirdi
Sadeddin Efendi Sebili III. Kitabesi
III. Kitâbenin Okunuşu:
Nümû-dâr oldu mecrây-ı tüsemmâ selsebîlâdan
Bu Tesnîm-i ihsan ü hayra ‘ukbâda [olur mecrâ]
Bir içim suyun amma hakkı vardır sâhibü’l-hayrın
Duâ-yı ‘ömr ü ikbaliyle olsun nûş [idin gûyâ]
Cenab-ı Hak o mahdûm-ı mu‘allâ-yı kadr-i zî-şânı
Çemenzâr-ı hayât-ı sermedî de eylesün [ibkâ]
Hemîşe menba‘-ı ‘ayn-ı müberrât eyleyüb zâtın”
Niçe âsâr-ı ‘uzmâya muvaffak eyleye [Mevlâ]
Gelüb bir bir okurlar Şâkirâ târîh-i itmâmın
Sebîli yapdı Sadeddin Efendi [iç şifâdır mâ]
III. Kitâbenin Günümüz Türkçesi:
Numune oldu selsebil diye isimlendirilen su yolu
Bu Tesnim Pınarı ihsan ve hayırla ahirette olur akarsu
Bir içim suda hakkı vardır hayır sahibinin diyerek
İç suyu ömrü ve bahtı açık olsun diye dua ederek
Cenabı Hak o şan ve kadir sahibi makamı yüksek evladı
Daima cennette eylesin ebedi hayatını
Her zaman çeşme suyunun kaynağını daim etsin
Mevla nice büyük eserler yapmaya muvaffak etsin
Gelip bir bir okurlar ey Şâkir bitiş tarihini
İç şifadır su Sadeddin Efendi yaptı sebili
Sadeddin Efendi Çeşmesi’nin Mirat-ı İstanbul sh: 117-118’deki Kitabesi ve bilgisi
(Sadeddin Efendi Çeşmesi’nin Mirat-ı İstanbul sh: 117’deki Yazı)
Civârında bulunan sebîl ile çeşme Şeyhülislâm Hoca Sadeddin Efendi’nindir. Sebile muttasıl makberede 1283’de vefât iden Sadeddin Efendi ile mahdûmu İcrâ Cem‘iyyeti Şu‘besi Reîsi ve Hulefâ-yı Mevlevîyeden es-Seyyid Mehmed Alâeddîn Reşad Beğ ve 1173’de İstanbul kadîsı bulunan Feyzullâh Efendi-zâde Sadeddin Efendi medfûndur. Çeşme üzerinde mahkûk olan târih ber-vech-i âtîdir.
Yorumlar